Bipolar Bozukluk Nedir ?
Bipolar Bozukluk, eski ismiyle manik-depresif bozukluk, iki uçlu bozukluk olarak bilinen bir duygu durum bozukluğudur. Duygu durum; kişinin yaygın ve sürekli olarak, belli bir zaman diliminde (genellikle birkaç hafta boyunca) hissettiği baskın duygu halidir. Bipolar bozukluk tanısı alan kişi yaşamı boyunca mani, depresyon, hipomani ve karma dönem gibi çeşitli dönemler geçirir. Aşırı hareketli, enerjik, konuşkan, kendine güveni artmış “manik” dönem sonrasında; üzüntü, ağlama, değersizlik hissi, enerji kaybı, mutsuzluk şeklinde “depresif” dönem ortaya çıkabilir. Bipolar bozukluğu olan kişinin bu duygu durum değişiklikleri arasında tamamen normal ruh halinde olduğu dönemler olabilir. Riskli davranışlar nedeniyle kişinin sosyal ilişkilerine, iş ve okul yaşamına zarar veren, tedavi edilmediği takdirde intihara yol açabilen ciddi ruhsal bozukluktur.
Bipolar Bozukluk Ne Zaman Başlar, Ne Sıklıkta Görülür?
Bipolar bozukluk, her yaşta başlayabilmekle birlikte, sıklıkla genç erişkinlikte 15-35 yaş aralığında ortaya çıkar. Toplumda her 100 kişiden 2’sinde; kadın ve erkekte eşit oranda görülmektedir.
Bipolar Bozukluk Neden Olur, Genetik Faktörlerin Hastalığa Etkisi Nedir?
Bipolar bozukluk, diyabet ya da hipertansiyon gibi yaşam boyu süren bir ruhsal bozukluktur. Nedeni kesin olarak bilinmemektedir. Ancak araştırmalar, beyindeki “nörotransmitter” adı verilen kimyasalların düşünce, duygu durum, hafıza, öğrenme kapasitesini ve dengesini etkilediğini göstermektedir. Aile içi sorunlar, travmalar, ekonomik sebepler gibi stresli yaşam olayları, genetik yatkınlığı olan kişilerde hastalık dönemlerinin ortaya çıkmasını kolaylaştırabilir. Uyarıcı maddelerin (marihuana, kokain, amfetamin gibi), aşırı miktar kahve ve enerji içecekleri tüketimi ve uykusuzluk hastalık dönemlerinin başlamasında etkili olabilir.
Bipolar Bozuklukta Belirtiler Nelerdir?
Mani Dönemi: Mani dönemi belirtileri genellikle ani başlar ve süresi 2 hafta ile 4-5 ay arasında değişir.
-
Coşku, enerji artması, aşırı hareketlilik, saldırganlık
-
Çok konuşma
-
Uyku süresinde azalma, cinsel istekte artış
-
Dikkatin azalması ve dikkat dağınıklığı
-
Özgüven artışı , özel yetenek ve güçlerinin olduğu şeklinde düşünceler
-
Para harcamada artış
Hipomani Dönemi:Hipomani belirtileri, hastane yatışı gerektirmemesi, kişinin sosyal ilişkilerini ve iş ya da eğitim yaşamını mani kadar bozmaması açısından, maniye göre daha hafif şiddette bir durumdur.
-
Kişinin öz güveninde aşırı artma
-
Uyku ihtiyacında azalma
-
Dikkatin kolay dağılması
-
Fiziksel ve zihinsel aktivitede aşırı artma
Depresyon Dönemi:Depresif nöbetler genellikle sinsi başlar ve manik nöbetlere göre daha uzun sürelidir; ortalama süresi 6 aydır.
-
Dikkat eksikliği ve dikkatini toplayamama
-
Özgüven azalması, suçluluk ve değersizlik düşünceleri
-
Karamsarlık
-
Bedensel halsizlik, cinsel istekte azalma
-
Uyku bozuklukları (uykuya dalamama, erken uyanma, sık sık uyanma, kabuslar görme)
-
İştah azalması veya artması
-
İç sıkıntısı
-
Eskiden severek yapılan etkinliklere karşı ilgi azalması, sosyal ilişkilerde azalma
-
Kendine zarar verme, intihar düşünceleri ve girişimleri
Karma (Mix) Dönem :Gün içinde sıklıkla değişen, mani ve depresyon belirtilerinin aynı anda yaşanmasıdır.
Bipolar Bozuklukta Tanı Nasıl Konulur?
Ayrıntılı psikiyatrik muayene ile birlikte kişisel tıbbi öykünüz ve ailede herhangi bir psikiyatrik hastalık varlığı da değerlendirilir . Duygu durumunu etkileyebilecek ciddi fiziksel hastalıkları elemek için laboratuar testleri de yapılabilir. En kesin tanıya kişinin mani, karma ya da hipomani döneminin akut hastalık döneminde bir uzman tarafından değerlendirilmesi ile ulaşılır. Benzer klinik belirtiler nedeniyle yanlış tanı olasılığının yüksek olduğu dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu, borderline (sınır) kişilik bozukluğu ve psikotik bozukluklar açısından da dikkatli değerlendirilmelidir.
Bipolar Bozuklukta Ne Zaman Hastaneye Yatış Gerekir?
Hastalığın akut döneminde; kişide saldırganlık gibi riskli davranışlar ve intihar düşüncesi varsa ya da ayaktan tedavi sırasında ilaç uyumu konusunda sorun yaşanacağı düşünülüyorsa öncelikle hastanın güvenliğini sağlamak amacıyla yatarak tedavi önerilmektedir.
Bipolar Bozukluk Nasıl Tedavi Edilir?
Tedavinin akut tedavi ve koruyucu tedavi olmak üzere iki basamağı vardır. Akut tedavide atak ilk başladığı sırada, belirtileri mümkün olduğunca hızlı kontrol altına almak amaçlanır. Koruyucu tedavi ise yeniden hastalanmayı engelleme amacı taşır. Akut tedavide öncelik hastanın ve çevresinin güvenliğinin sağlanması, intihar riski varsa önlenmesi, tanının netleştirilmesi, geçirdiği dönemin (mani ya da depresyon) özelliklerine göre tedavinin etkili ve güvenli biçimde uygulanmasıdır. Ana tedavi ilaçlarla yapılır. Ancak hastalık şiddetli, kişinin intihar riski var, daha önce ilaç tedavilerine bilinen direnç varsa elektrokonvulsif tedavi (EKT) uygulanabilir. Bu anlamda hala çok sayıdaki hasta için EKT en etkili tedavidir. Ancak hipomani ve depresyon döneminde ya da EKT uygulanmasına engel durumların olduğu (fiziksel hastalık, anestezi riski gibi) mani dönemlerinde de yardımcı tedavi olarak kullanılabilir.
İlaç Tedavi Seçenekleri Nelerdir?
Bipolar bozukluğun ana tedavisi ilaç tedavisidir. Bu hastalığın tedavisinde kullanılan en önemli ilaç grubu “duygu durum düzenleyicileri'” olarak adlandırılır. Kişinin duygu durumun dalgalanmalarını kontrol altına alan, gelecek atakların önlenmesi ve başlamış bir atağın tedavi edilmesinde etkili olan ilaçlardır. Genel olarak bipolar bozuklukta duygu durum düzenleyicilerinin kullanılmasına karşın, ortaya çıkan mani veya depresyon ataklarını tedavi etmek için ek ilaç tedavileri uygulanmaktadır. Örneğin, antipsikotik ilaçlar esas olarak manik atak sırasında kullanılırken, antidepresan ilaçlar yaygın olarak depresif atak sırasında kullanılmaktadır. Bipolar bozukluğu olan kişilerde, manik atağı tetikleme riski taşıması nedeni ile, antidepresanların dikkatli kullanılması çok önemlidir.
Hastalığın Tedavisinde Psikoterapinin Rolü Nedir ?
Bipolar bozukluğun tedavisinde ilacın yanında, aynı zamanda düşünce ve davranışları düzenleyen psikoterapötik yaklaşım da ilaç tedavisinin başarısı açısından son derece önemlidir. Tedavide ilaç ve psikoterapinin birlikteliği gereklidir. Psikoterapi, ilaç tedavileri ile birlikte uygulandığında, hastalara ve ailelerine destek, eğitim ve rehberlik sağlamaktadır. Örnek olarak, manik ve depresif dönemleri tetikleyen stres faktörlerini fark etmelerine ve bunlarla başa çıkmaya yardımcı olmaktadır. Psikoterapi ayrıca, gelişmekte olan bir hastalık döneminin erken belirtilerini saptamaya da yardımcı olabilmektedir. Bireysel olarak hastaya, aile ile ya da diğer hastalarla birlikte grup olarak da uygulanabilir.